Ενα ένα τσικάλι που τρυπούσε από την πολύ χρήση, η μάνα μου δεν το πέταγε στα σκουπίδια. Το άφηνε στην άκρη, για να βάζει τροφή στις όρνιθες ή στα κουνέλια.
Αν απλά χαλούσε ένα χερούλι, πάλι δεν το πετούσε, τότε εκεί θα τους έβαζε το νερό τους.
Θα το έκανε δηλαδή “γαστράκι” όπως λέμε στη Μεσαρίτικη ντοπιολαλιά.
Καμιά φορά αν το τρύπιο τσικάλι ήταν μεγάλο, φύλαγε μέσα τον άθο της παρασθιάς, για να τον έχει όταν τον χρειάζεται.
Έτσι λοιπόν εγώ, τώρα που διαρμίστηκα γενικά το σπίτι, το κοτέτσι και τα περιβόλια, όπου έβρισκα τσικάλια πεταμένα εδώ κι εκεί, τα μάζεψα όλα σε ένα σημείο.
Με εντυπωσίασε, που τελικά ήταν δέκα τον αριθμό, και περίπου εφτά με οχτώ τηγάνια!
Δεν ήξερα πως δύο σύνολο τους ήταν τόσα πολλά, αν και τα γνώριζα όλα! Τα είχα δει χιλιάδες φορές;
Δύο τηγάνια μασίφ, τηγάνια αλουμινίου, και τηγάνια εμαγιέ!
Τσικάλια μικρά, τσικάλια μεγάλα, τσικάλια λεπτά, και τσικάλια παχιά!
Μα πόσο φαί τελικά θέλουν να φάνε τα παιδιά μιας οικογένειας, ώσπου να μεγαλώσουν!
Πάνω σε αυτό, θυμάμαι πολλές σχετικές φράσεις που μας λέγανε οι μεγάλοι, ή που εμείς λέγαμε στους μικρότερους.
“Άσε, είσαι μικιός, θές μπόλικο φαί να φας ώσπου να μεγαλώσεις και να μάθεις”!
“Θες πολύ ψωμί να φας καμάρι μου, ώσπου να μεγαλώσεις”!
“Μέχρι να μεγαλώσεις αντράκι μου και να μάθεις, πρέπει να φας 40 σακιά ψωμί”!
Τόσα είχαν εκτιμήσει οι “ειδικοί” ότι χρειάζονται να μεγαλώσει ένα παιδί!
Καθόλου λοιπόν εύκολο! Αν τα σαράντα σακιά ψωμί, μας φαίνονται πολλά, ας φανταστούμε τώρα και πόσα τσικάλια φαί θα χρειαστούν, για να μεγαλώσει, ένα μονάχα παιδί!
Έτσι λοιπόν δικαιολογώ, και τη παρουσία τόσο πολλών τσικαλιων!
Η μάνα μου μαγείρευε συχνά για πέντε άτομα, την ίδια, τον πατέρα και τρία παιδιά.
Επίσης καμιά φορά μαγείρευε και ο πατέρας μου γιατί είχε ειδικότητα στη μαγειρική, και έτσι αναλάμβανε συνήθως τα δύσκολα φαγητά, που θέλανε τέχνη!
Όλες οι μανάδες μαγείρευαν δύο φορές την ημέρα, και καμιά φορά και τρείς, αν έτρωγαν κανονικό φαί και το πρωί.
Πάντως μαγείρευαν μεσημέρι βράδυ, με κύριο φαγητό το βραδυνό.
Φαντάζομαι όμως, πως κάπως έτσι, θα ήταν αντίστοιχα και όλες οι οικογένειες στα χωριά της Κρήτης.
Όλες πιστεύω ότι μανάδες, θα χρειάστηκε να καταστρέψουν πολλά τσικάλια, ώσπου να μεγαλώσουν τα παιδιά τους!
Η μάνα μου μαγείρευε στα τσικάλια της, από το 1954 που παντρεύτηκε τον πατέρα μου, μέχρι και φέτος το 2023, όπου και απεβίωσε…
Στην ουσία, δεν είναι μόνο αυτά τα δέκα της φωτογραφία, γιατί τα τελευταία πέντε δέκα χρόνια, της είχα πάρει κι άλλα ακόμα τσικάλια, ανοξείδωτα, τα οποία αυτά δεν τρύπησαν ακόμα!
Επίσης είχε χρόνια ένα μεγάλο τσικάλι είκοσι λίτρων, και δύο μπουγαδοτσίκαλα, ένα τριανταπέντε λίτρων και ένα πενήντα!
Αυτά τα μεγάλα καζάνια, τα χρησιμοποιούσαν στα χωριά σε ειδικές περιπτώσεις.
Όταν κατασταίνανε το χοίρο, όταν σταίνανε μπουγάδα, όταν χρειαζόταν να βράσουν το γάλα για το τυρί, επίσης σε γάμους βαφτίσια κλπ.
Η αλήθεια είναι, πως τα πρώτα αλουμινένια τσικάλια, πριν εβδομήντα χρόνια, ήταν πολύ λεπτά, και τρυπούσαν εύκολα!
Δεν κράταγαν πέντε χρόνια και τρυπούσαν, γιατί η φωτιά με τα ξύλα ήταν πολύ δυνατή στη παρασθιά!
Μου έλεγε η μάνα μου, πως όταν είδαν πως τα τσικάλια αυτά που είχαν κακής ποιότητας αλουμίνιο, και τρυπούσαν εύκολα, δεν τα αγόραζαν πλέον.
Ο πατέρας μου αγόραζε τσικάλια “από το καλό αλμίνι”, που ήταν αντοχής, αφού είχαν πολύ παχιά τοιχώματα.
Τα τσικάλια δηλαδή τα ξεχώριζε η μάνα μου σε δύο κατηγορίες, αυτά με “το κακό αλμίνι”, και αυτά με “το καλό αλμίνι”!
Εγώ πολυ αργότερα, της έλεγα να μην χρησιμοποιεί καθόλου αλουμινένια τσικάλια, αφού της είχα πάρει δυο ανοξείδωτα ένα μεγάλο και ένα μικρότερο.
Εμένα, δεν μου άρεσε που την έβλεπα να τα τρίβει με το τελάκι, (σύρμα) και να φεύγουν έτσι τρίμματα από τα τοιχώματα.
Της έλεγα πως αυτό είναι επικίνδυνο!
Η Συγχωρεμένη η μάνα μου, μου απαντούσε:
-Ε μα γιάντα να μη μαγειρεύω και σε τανά τα τσικάλια, αφού είναι από το “καλό αλμίνι”!
Πόσες φορές δεν τη θυμάμαι, στο σπίτι μας ή στην εξοχή, τα τηγάνια της και τσικάλια της να τα τρίβει με σκέτη στάχτη, για να τα ξελαδώνει! Εγώ τη κορόιδευα, στην εποχή μας να τα πλένει ακόμα με τον άθο!
Ο άθος, μου έλεγε, κάνει το καλύτερο πλύσιμο!
Μια σταλιά νερό στο τέλος για ένα ξέπλυμα, και είναι εντάξει! Ούτε σαπουνάδες, ούτε να ξοδεύεις νερά!
Καμιά φορά έπλενε έτσι και τα πιάτα, ειδικά στην εξοχή!
Αυτά τα τσικάλια, πόσες φορές είχαν χρησιμοποιηθεί και στην εξοχή, στο θέρος, ή στη καλύβα που μέναμε τους καλοκαιρινούς μήνες. Μέναμε στο μέρος που είχαμε τη θεμωνιά, όπου πέρναγε η αλωνιστικη μηχανή. Τον καρπό που έπεφτε χάμω τον τρώγαμε οι κότες, τα άλλα ζώα τρώγαμε τα άχυρα, και τίποτα δεν πήγαινε χαμένο!
Τι να πρωτο θυμηθώ, που μου έλεγε η μάνα μου να μη βουτάω με το πηρούνι να παίρνω κλεφτά κλεφτά μερικές πιρουνιές από το τσικάλι ή το τηγάνι, γιατί λέει αυτό είναι γρουσουζά!
Τον πατέρα μου να λέει τση μάνας μου:
“Άντε ξάνοιξε το τσικάλι, και ρίξε μια σταλιά νερό, γιατί γρηκώ και μιλεί”!
Το έλεγε αυτό , όταν ακουγόταν ο ήχος του τσιγαρίσματος.
Το κάθε τσικάλι, είχε το δικό του καπάκι, που το λέγανε “πούμα”, από το πώμα,.
Μια μέρα είχα δει τον πατέρας μου, που κοπάναγε με ένα σφυρί ένα μεγάλο παλιό πούμα για να το κάνει εντελώς ίσιο!
-Γιάντα δα το κοπάνας;
-Το θέλω για να γυρίζω το σφουγκάτο, γιατί αλλιώς έχει το αυλάκι στην σκρα και δε βολεύει!
Θυμάμαι όμως και κάποιες παροιμίες για το τσικάλι, είναι αυτή που λέει, “όπου θέλει ο τσικαλάς, κολλά του τσικαλιου τ’ αυτί”!
Λογικό, αφού είναι στρογγυλό το σχήμα του, δεν παίζει σημασία που θα κολλήσει τα δύο αυτιά.
Το έλεγαν αυτό, όταν κάποιος είχε πλήρη ελευθερία κινησεων!
Μια άλλη φράση λέει, “δε σε πλύνω γω τσικάλι, μα κουκιά θα βάλω πάλι “!
Μάλλον αυτή τη φράση, την έβγαλαν κάποιοι τεμπέληδες, που βαριόταν να πλένουν πιάτα και τσικάλια …
Κείμενο – φωτογραφία: Γεωργιος Χουστουλακης
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
